Górnicze skarby w Izbie Tradycji Data dodania: 2024-12-04

20 lat temu narodził się pomysł zbudowania Izby Tradycji KWK Sośnica.

Ten moment, kiedy Jan Woźniak zapala światła w budynkach KWK Sośnica – tych istniejących i tych, których już nie ma – jest ekscytujący. Ogromna makieta stworzona przez zdolnego inżyniera z duszą miłośnika historii jest bodaj najbardziej rozpoznawalnym miejscem Izby Tradycji KWK Sośnica. Opowieści o przeszłości kopalni zaczynają się jednak znacznie wcześniej – tam, gdzie stoją kamienie graniczne z opisem 1859 i litery E.G. czyli skrót Eustachius Grube (kopalnia „Eustachius”).

170 lat temu

Pierwsze udane wiercenia poszukiwawcze węgla w Gliwicach  przeprowadził w 1854 roku Mateusz Schwilimski. Było to około 200 metrów od ulicy Sikorskiego i późniejszych szybów na Polu Wschód (na drodze dojazdowej do współczesnych kortów tenisowych w Sośnicy), a więc na terenie obszaru górniczego późniejszej kopalni Sośnica. Na pierwszy pokład węgla kamiennego natrafiono na głębokości 70,76 m. Inwestor robót wiertniczych Antoni Ehr uzyskał w 1857 roku od wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu nadanie pierwszego pola górniczego na terenie Gliwic o nazwie „Eustachius”. Kopalni jednak nie zbudował, chociaż w podobny sposób pozyskał jeszcze jedno pole górnicze „Bronislawa”. Innym aktywnym inwestorem górniczym na terenie Sośnicy był książę Hugo zu Hohenlohe Oehringen ze Sławęcic. Geologiczne wiercenia poszukiwawcze prowadzone z jego polecenia doprowadziły do uzyskania nadania w 1867 roku pola górniczego „Oehringen”, które obejmowało mniej więcej obszar dzisiejszej parafii św. Jacka. Do budowy zakładu górniczego w Sośnicy przystąpiono jednak dopiero w 1912 roku. 

Po I wojnie światowej nowa granica państwowa przecięła obszar górniczy uruchomionej w 1917 roku kopalni Sosnitza i budowanej kopalni Carl Oswald (obecne Pole Zachód). Z obawy aby nie utracić pól górniczych po jednej ze stron nowej granicy państwowej, w 1922 roku władze spółki Zakłady Hohenlohego S.A. (utworzonej w 1905 roku) doprowadziły do utworzenia „Konsolidierte Oehringen Grube” (Skonsolidowanej Kopalni Oehringen) leżącej na pograniczu obydwu państw. W praktyce górnicy z polskiej strony, aby pracować w kopani, przekraczali codziennie granicę… kilkukrotnie, nie tylko bowiem przechodząc obok stanowiska celnika, ale także pod ziemią, gdzie w ciemności zacierały się granice pomiędzy państwami.

Wskutek różnych kroków prawno-finansowych w następnych latach i dziesięcioleciach obszar kopalni „Sośnica” zmieniał się jeszcze wielokrotnie, podobnie jak jej nazwa i właściciele. Opowieści o kolejach losu kopalni barwnie snuje kustosz Izby Tradycji, Jan Woźniak.

Izba Tradycji ponownie otwarta

Izba Tradycji KWK „Sośnica” od ponad dwóch dekad gromadzi świadectwa historii górnictwa, technologii oraz tradycji regionu Górnego Śląska. Założona jesienią 2004 roku z inicjatywy dyrektora kopalni Lecha Wiznera, otworzyła swoje drzwi 16 października 2005 roku, w 88. rocznicę rozpoczęcia wydobycia w kopalni „Sośnica”.

Izba przeszła niedawno gruntowną renowację po latach niedostępności spowodowanej złym stanem technicznym budynku. Dzięki wsparciu obecnych dyrektorów, Sebastiana Stopy i Marka Szafrańca, ponownie stała się otwarta dla zwiedzających, oferując bogate zbiory liczące już blisko 1200 eksponatów.

Eksponaty w Izbie Tradycji są rozmieszczone tematycznie w przemyślany sposób, co ułatwia zwiedzającym podróż w przeszłość. Odwiedzający mogą nie tylko oglądać narzędzia pracy i urządzenia używane przez dawnych górników, ale również słuchać opowieści o ich codziennym życiu, wyzwaniach oraz kulturze górniczej.

Izba przyciąga różnorodne grupy – od lokalnych mieszkańców, przez turystów zagranicznych, po dzieci i młodzież szkolną. Szczególną atrakcją dla najmłodszych są interaktywne zajęcia, w tym lekcje historii lokalnej oraz warsztaty związane z tradycjami górniczymi, które cieszą się popularnością zwłaszcza w okresie Barbórki.

Makieta kopalni

Największym skarbem Izby Tradycji jest makieta kopalni „Sośnica” w skali 1:100, która wiernie odwzorowuje stan z 1945 roku. Makieta zawiera podświetlane budynki i sterowane elektrycznie urządzenia szybowe, co czyni ją wyjątkową na tle podobnych obiektów. Jej twórcą jest Jan Woźniak, kustosz i założyciel Izby Tradycji. Gospodarz i skarbnica wiedzy - nieustannie rozwija zbiory, prowadząc badania archiwalne i terenowe oraz nawiązując kontakty z mieszkańcami, którzy dzielą się swoimi pamiątkami.

Gdzie można to wszystko obejrzeć? W pawilonie BHP na Polu Zachód Gliwice ul. Błonie, gdzie mieści się Izba Tradycji. Zwiedzanie wymaga ustalenia terminu z kustoszem, pod numerem telefonu 600-16-88-90. Izba Tradycji czynna jest do zwiedzania we wtorki od 13.00-18.00, oraz środy i czwartki od 10.00-15.00, lub w innych uzgodnionych terminach. 

Na podstawie materiałów Jana Woźniaka.
aku